Лайло

Мен учратган қизлар орасида энг яхшиси эди у.

Сэйнт Мэри католик қабристонидан унча узоқ бўлмаган Хили-роудда шотландларга хос архитектура кўринишида бўлсада, ичидан Осиё нафаси уфуриб турадиган каттагина уй бор. Унда доктор Усмон ҳамда унинг мен жуда ҳавас қиладиган оиласи яшаб келади. Лондонга келгунимга қадар лайвмочада суҳбатлашиб турадиганим Кейт исмли қиз тавсиясига кўра Лайлонинг онаси Ҳадича она билан танишгандим (мен уни айнан шундай чақиришни ёқтирардим).

Самимий инсон эканлигини кўзлари айтиб турадиган Ҳадича она ёшлигида ҳам у қадар чиройли бўлмаган чамамда. Лекин унинг қизи Лайло гўзалликда тенг йўқ. Кейинчалик ислом динини қабул қилган асли шотланд кишининг келиб чиқиши мисрлик бўлган аёл билан қурган турмушидан фақатгина 1 та ёдгорлик бор – Лайло. У шундай қиз эдики, ўз нафси йўлида ҳеч нарсадан тап тортмайдиган мендек маҳлуқ унинг учун барча нарсадан воз кечиши, кейин эса қилган ишларидан иймангани ҳолда ўзини Лайлога мос кўрмаслиги мумкин. Хуллас табиатнинг ажиб бир гўзаллиги.

Кейт эса ҳақиқий британиялик. Унга миллат ёки элатнинг фарқи йўқ, лекин туғилган жойи билан фахрланишни билади. Унинг джинси шортилари шу қадар кўпки, яхшилаб эътибор берилмаса, ҳар куни битта иштон билан юрадигандек таассурот қолдириши ҳеч гап эмас. Кўҳна шаҳардаги икки йилим давомида мени энг кўп хайрон қолдирган нарса Лайло ҳамда Кейтнинг муносабати эди. Бир-бирига умуман ўхшамайдиган бу икки қизнинг дўстлиги ҳаётимнинг қолган қисмида ҳам менга ўрнак ўрнида ўтади.

Тан оламан, Кейт билан муносабатларимизда жиддийликка бир қадам қолганди (жиддий деганда улар никоҳ узуги билан тугайдиган воқеани тушунишади). Бу қадамни мен ҳеч қачон ташламайман, уйда онам ва албатта унинг орзу-ҳаваслари кутиб турибди. Кейт ҳам буни яхши билади. Лайло эса барчасидан хабардор. Ўткинчи туйғулар ҳақида унутиб, кўз олдимга орзуимдаги қизни, балки Лайлони келтириб кўрганимдагина ортда қолган кунларимдан росмана уялганман.

Бошидаги рўмоли шахло кўзлари-ю, ундаги бор гўзалликни мутлақо яшира олмайдиган Лайло ҳамма нарсага жуда оддий қарарди. Кейтни уйида қолишимни ҳам, Карлсберг пабнинг беминнат мижози эканимизни ҳам яхши биларди. Тўғри, у биз билан бирор марта бўлсин аҳлоқ доирасидан четга чиқиладиган барларга бормаган. Бемалол бирга тамадди қилиши, хаттоки рок гуруҳлардан бирортаси шаҳар кўчаларида концерт бериб қолса, уйин кулгуга ҳам қўшилиши мумкин. Кийиниш услуби унинг қарашларини ошкор қилиб қўйишини айтмаса, Британиянинг аристократ фемилийлари оиласининг ёрқин намоёндаси. У хаттоки қиролича ҳақидаги бироз уятли анекдодга мазза қилиб кулиб беради.

Толерантлик бобида Кейт ҳам Лайло ҳам деярли ҳар куни мени фикрлашга мажбур қила олишарди. Улар ўзга эътиқодга ҳамиша хурмат кўзи билан қарашди. Пикник сабаб Кейт сумкасининг бир қисмига енгил алкоголь солиб қўйиши мумкин. Лекин Ҳадича она истиқомат қиладиган уйга уларга билинтирмасдан ҳам бундай нарса олиб кирмайди. Лайло эса дугонасининг юриш-туриши уникидан буткул фарқ қилишига қарамай, бирор марта бўлсин маъруза ўқиганини эслолмайман. Айрим пайтларда ўз эътиқодининг айрим нарсаларига тушунмаслигини кўзидаги ўкинч ва лабидаги табассум билан айтиб бериши мумкин. Лекин бу ҳолат унинг ширк келтириши эмасди. Шунчаки фикр эркинлиги керагидан кўп кафолатлаб қўйилган мамлакатда дунёга келган Лайло ўзини ҳамма нарсадан қисиб ўтиришни ҳам хоҳламайди. Хатто Ҳадича она ҳам буни тушунади.

Кунларнинг бирида уйнинг орқа томонида жойлашган боғда телефонда сухбатлашиб ўтирардим. Лайло ўз юмушлари билан юргандек кўринди. Сухбат якунлангач эса, ёнимдан жой олиб ўтирди.

-          Онанг бўлса керак?

-          Ҳа. Сен мени ҳаммадан яхшироқ биласан.

-          Онангдан ҳамми?

Савол юзимга урилган тарсакидек эди. Лайло эса кулимсиради. Унинг оҳангида жиддийлик эмас, ўзига ярашиб турган қувлик бор эди.

-          Мени ҳеч ким онамдан яхшироқ билмайди – гапида давом этди у. Вақти келиб унинг ўрнини турмуш ўртоғим босиши керак.

-          Ва албатта турмуш ўртоғинг мендек йигит бўлишини хоҳламайсан?

Лайло юзини мен томонга бурди. Жавоб илинжида қошимни тепага кўтариб турганимни кўриб, яна боғ томон қаради.

-          Сен ёмон инсон эмассан. Хатто ўтмишдаги хатоларингни ҳам кечириш мумкин. Лекин сен ўзингни тийишни ўрганишинг керак. Бунинг учун эса катта куч керак.

Тўғри айтди. Лайло Британиядек демократик маконда 22 йил яшади-ю, лекин у кетаёган оқимга ўзини қўшиб юбормади. У ўз ҳаётини билди, ўзи қарорлар чиқарди. Ота-онаси ҳам унинг қарорларини доимо қўллаб-қувватлашди. У Кейт билан дўст тутинди. Машҳур колледжлардан бирини тамом қилди. Барча талабалар қўлимизни ушлаб айланганимизда, ўнг қўли билан мени, чапи билан қора танли йигитни тутиб турди, завқланди, кулди. Лекин ўзлигидан кетмади. У ўзгаларнинг ҳаёт ва қарашларига ўзининг фикрларини тиқиштирмади. Шу қиёфаси билан ҳамманинг меҳрини қозонди. Тан оламан, мен Лайлони севиб қолгандим. Қора танли Жая-жаядан тортиб, испаниялик йигит ҳам унинг учун ислом динини қабул қилишдан тап тортмасди. Аммо гап бунда эмас. Гап қалб ноласида. Отаси доктор Усмон исломни қабул қилгунига қадар ҳам чин мўминлардек инсон бўлгани ҳақида Лайло менга айтиб берганди. Бировга ёмонлик қилмаган, яхшиликни, эзгуликни азиз билган, енгил-елпи ҳаётни афзал билмаган. Сўнгги қарори ҳам шунга муносиб бўлди.

-          Ҳеч қачон истакларинг билан иш кўрма. Иродаси кучли инсон қалби айтиб турган йўлдан оғиб кетмайди.

Бу саволларимнинг барчасига бирдек жавоб эди. Мен ҳамма ишларим учун Лайлога муносиб эмасдим. У муносиб деб билганида эса унинг каби ҳаётга тайёр эмасдим. Ҳа, мен иродасиз инсон эдим.